Pardus, masaüstü yönetimi konusunda da Windows kullanıcılarına ilk bakışta yabancı görünür ancak, birkaç püf noktayı anlayan bir kullanıcı için sezgisel yönelimli çok basit bir kullanımı vardır.
Masaüstü Yönetimi
Linux sistemi farklı masaüstü yönetim teknolojilerinin kullanılmasını mümkün kılar. Pardus Projesi, yeni teknolojiler ile yeni fikirlere açıklığı ile bilinen KDE Masaüstü Yöneticisini resmi olarak kullanır. KDE Projesi, Pardus'ta da kullanılan 4.4 sürümünde, baştan tasarlanmış yeni bir teknoloji kullanıyor. Plasma adı verilen bu teknoloji masaüstü kavramını tamamen değiştirmiştir.
Plasma teknolojisi, masaüstü duvar kağıdı, masaüstündeki simgeler, paneller ve menüler gibi akla gelebilecek her aracın birbirlerinden bağımsız küçük uygulamalar olarak kullanıma alınıp masaüstünden kaldırılabilmesini aynı zamanda tüm bu araçların aynı tema ve görünüm özelliklerini taşımasını sağlar. Bu küçük uygulamalara programcık denir.
Masaüstünü dosya ve dizinler ile kısayolların simgelerinin bulunduğu alışılagelmiş tarzda kullanmak isterseniz masaüstünün sağ üst köşesindeki Plasma yönetim menüsünden Masaüstü Eylemi Ayarlarını açarak, Eylem sekmesinden masaüstü tipini "Dizin görünümü" olarak ayarlayın.
Masaüstü tipini "Masaüstü görünümü" olarak seçerseniz masaüstü programcıklar için boş bir alan olarak kullanılabilir olur. Plasma yönetim menüsünden ya da masaüstüne sağ tıklayarak açılan menüden "Programcık ekle" seçerek pek çok kullanışlı aracı masaüstüne ekleyebilirsiniz.
Bir dizindeki dosya ve dizinleri gösteren "Dizin görünümü" programcığı en sık kullanacağınız programcık olacak. Masaüstündeki programcıkların üzerine fare işaretini sürüklediğinizde yanında boyutunu ve ayarlarını değiştirebileceğiniz ve taşıma için kullanacağınız bir panel görünecek. Programcıkları sabitlemek için Plasma menüsünden "Programcıkları kilite" seçmelisiniz.
Panel de tıpkı masaüstü gibi programcık eklenip çıkarılabilen bir Plasma aracıdır. Programcık kilidi açık durumdayken panelin kenarında görünen plasma işaretine tıklayarak panel ayarlarına ulaşabilirsiniz. Buradan panele programcık ekleme çıkarma, boyutunu değiştirme, paneli ve içindeki programcıkları taşıma işlemini yapabilirsiniz.
Unutmayın, menü öğesi, görev yöneticisi, sistem çekmecesi, saat gibi araçların her birisi panele eklenip çıkarılabilen birer programcıktır. Bunları programcık ekleme/kaldırma yoluyla her zaman kullanıp kaldırabilirsiniz.
Belgeler ve dosya dizin yönetimi
Windows sistemlerde, her bir veri depolama aygıtının kendi kök dizinleri vardır, UNIX ve Linux sistemlerde ise tek bir kök dizin vardır. Bu durum Windows kullanıcılarının anlamakta en çok zorlandıkları konudur. Bu nedenle yeni kullanıcılar, belgelerini ve diğer disk bölümlerini nerede arayacaklarını bilemeyebilir. Tıpkı masaüstü yönetiminde olduğu gibi birkaç püf noktayı kavrayan kullanıcı için her şey çok basit olacak.
Kök dizin altında bulunan "home" dizini, sistemdeki her bir kullanıcı için kullanıcı adını taşıyan bir dizin bulundurur. Örneğin, "/home/ali" altında "ali" kullanıcısına ait dosyalar bulunuyor. Linux dünyasında bu dizinlere o kullanıcının "Ev Dizini" denilir. Kullanıcı, parolasıyla sisteme giriş yaptıktan itibaren gerçekleştirdiği her işlemi pratikte bu dizinde gerçekleştirir. Oynanan oyunların puanları, İnternet geçmişi, sohbet kayıtları, kişisel dosyalar ve hatta arka plan resimleri, temalar ve benzeri ayarlar da her kullanıcıya ayrı ayrı ayrılmış bu alanda saklanır. Böylece hiçbir kullanıcı bir diğerinin seçimlerini değiştiremez ve diğer kullanıcıların özel dosyalarına erişemez. Aynı şekilde hiçbir kullanıcı kendi Ev Dizini dışındaki sistem dosyalarına da müdahale edemez.
Kök dizin altında bulunan "mnt" ve "media" dizinleriyse disk bölümleri ve çıkarılabilir aygıtlara erişimi sağlamak için kullanılır. Bunlardan "mnt" dizini sistem açılışında kullanıma alınan bölümler için, "media" ise sistemin çalışması sırasında takılıp çıkarılabilen birimler için kullanılır. Örneğin, "Pardus" etiketine sahip bir DVD ya da bir USB bellek takıldıktan sonra açılmak istenirse sistem "/media/Pardus" adında bir dizin oluşturur ve içerisindeki dosyalara erişimi buradan sağlar. Dikkat ederseniz, kullanıcı tarafından erişim yapılana kadar bu işlem gerçekleşmez, bu işleme Linux terminolojisinde "bağlama" denilir. Eğer sabit disk bölümlerinin sistem açılışında /mnt dizini altına otomatik bağlanmasını istiyorsanız, bunu Sistem Ayarlarındaki "Disk Yöneticisi" uygulaması ile kolayca yapabilirsiniz.
Çıkarılabilir aygıtları bağlama ve güvenli çıkarma işlemleri için "Aygıt Bildirici" adında bir Plasma programcığı bulunur ve öntanımlı olarak panelde bulunur, bu programcık sayesinde takılı aygıtları görebilirsiniz. Listeden aygıtı seçip Dosya Yöneticisi ile açarak otomatik olarak bağlanmasını sağlayabilir ve sağ tarafındaki düğmeye tıklayarak bağlama işlemini güvenli bir şekilde sonlandırabilirsiniz. Özellikle USB bellek gibi veri yazma özelliği bulunan aygıtların sistemden çıkarılmadan önce mutlaka bu şekilde bağlama işleminin sona erdirilmesi gerekir. Bu yapılmadan çıkarıldıklarında verilerin belleğe tamamen yazılıp yazılmadığından asla emin olamazsınız.
Sistem bilgilerini görüntülemek
Pardus, sistemin genel bilgilerini görüntüleyebileceğiniz bir araca sahiptir. Kickoff ygulama başlatma menüsündeki Bilgisayar sekmesinde "Sistem Bilgileri" olarak bulunan bu uygulama ile donanım bilgileri, bellek miktarı, işlemci bilgisinin yanında sistemde bağlı olan “Depolama Ortamları” da bir liste halinde sunulur. Herhangi bir CD, DVD ya da bellek gibi ortamlar ancak bilgisayara takıldıktan sonra burada görüntülenebilir. Optik sürücüde herhangi bir ortam takılı değil iken, optik sürücü aygıtı görüntülenmez, aynı şekilde boş USB girişleri de görünmez. Ekran kartı sürücüsünün 3B özelliği olup olmadığını da pencerenin sağ alt köşesindeki Görüntü bilgilerinden öğrenebilirsiniz.
Sistem yönetimi
Her kullanıcı, gündelik ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı yazılımların güvenilir, kaliteli ve kolay kullanılır olmasını bekler. Pardus'un kullanıcılarına bu güveni sağladığına yönelik birçok olumlu eleştiri İnternet'te görülebilir.
Peki, ya yönetim? Yeni programları kurmak, güncellemeler, bilgisayarın saldırılara, virüslere karşı güvenli olmasını sağlamak, yeni bir yazıcı eklemek ya da İnternet bağlantı ayarlarını değiştirmek… Pardus'u bu konularda yapılandırmak ne kadar zor?
Sistem Ayarları uygulaması, Pardus'un hemen her konuda davranışlarını ve kullanıcı tercihlerini belirleyen temel yapılandırma arayüzüdür. Sisteme yeni kullanıcılar eklenmesi, yeni harici donanımların (yazıcı, tarayıcı vb.) tanıtılması, masaüstü yazı tiplerinin belirlenmesi gibi yönetim konularında kullanıcıların işini kolaylaştıran bu araca, menüdeki Bilgisayar sekmesinden, klasik menü kullanıyorsanız, Ayarlar menüsünden ulaşılabilir.
Kullanıcı yetkilendirmeleri
Pardus, diğer Linux dağıtımları gibi UNIX sisteminin kullanıcı yetkilendirme standartlarını kullanır, bu standartlar sayesinde büyük sunuculardaki yüksek güvenlik özellikleri masaüstü Linux sistemler için de sıradan bir özellik olur.
Sistemde tüm yetkilere sahip bir Yönetici Hesabı bulunur. Bu hesabın kullanıcı adı diğer Linux sistemlerinde olduğu gibi "root"'dur. Parolasıysa Pardus kurulumunda kullanıcı tarafından yönetici parolası olarak tespit edilir. Bu parola ile sistemdeki tüm yönetim işlemlerini yapmak mümkündür. Bu nedenle bu parolanın kesinlikle unutulmaması ve herkesle paylaşılmaması gerekir. Pardus'ta sistem ayarlarında bir değişikliğe neden olacak her işlem için ön tanımlı olarak yönetici parolası sorulur.
Gelişmiş yetkilendirme sistemi sayesinde bazı işlemler için normal kullanıcılara da yönetici yetkileri verilebilir. Örneğin, bir kullanıcıya ağ bağlantısını açıp kapatmak ve paket kurmak için yetki verilebilir ama yeni bağlantı profili oluşturmak ve yeni paket deposu eklemek için yetki verilmeyebilir. Bu işlemleri Sistem Ayarları içerisindeki Kullanıcı Yöneticisi ile yapabilirsiniz. Tabii sizin kullanıcınızın diğer kullanıcıların yetkilerini değiştirmeye yetkisi varsa. Çünkü, güvenlik gerekçesiyle öntanımlı olarak root kullanıcısı ile masaüstü oturumu açılmasına izin verilmez.
Kullanıcı Yöneticisi'ndeki "Yönetici hakları ver" seçeneğiyle normal bir kullanıcıya da yönetici yetkileri verilebilir. Böylece, her işlem için parola sorulmamasını da sağlayabilirsiniz.
Program Kurulumu
Pardus, farklı mimarisiyle kendine özgü hazırlanmış programlarla çalışır. Bu programlar için de öncelikli kaynak olarak Pardus'un İnternet deposu belirlenir. Bu, kullanıcılara sistemle son derece uyumlu, başka programlarla ortak çalışma yetenekleri en üst düzeyde olan yeni olanaklar sunar. İşleyişe yine Windows kullanıcıları açısından bakılacak olursa, EXE biçimindeki programlar doğrudan çalışmaz. Bununla birlikte sistem kurulduğu anda kullanıcılarına ofis programlarından medya oynatıcılarına, fotoğraf albümlerinden İnternet araçlarına uzanan binlerce paket sağlar.
Windows kullanıcılarının "İşletim sistemini kurdum, şimdi programlarımı kurayım" alışkanlığını tekrarlamadan önce menüde bir dolaşmalarında yarar var… CD'den kurulan ve Mozilla Firefox, Mozilla Thunderbird, OpenOffice.org, VLC gibi tüm kişisel bilgisayar platformlarında tanınan programlara ek olarak aynı özgür yazılım modeliyle geliştirilmiş 3 boyutlu canlandırma, web programlama, vektörel çizim, video düzenleme gibi farklı ihtiyaçlara yönelik çözümler ya da özgür olarak geliştirilen oyunlar da İnternet deposunda hazır bekler. Pardus, program markalarına değil, teknolojilere ve araçlara odaklanmayı hedefler ve bir masaüstü bilgisayarından beklenen tüm görevlere uygun yazılımları kullanıcılarına sunar.
Bir kullanıcının Pardus'u ilk kurduğu ana geri dönecek olursak; Kaptan Masaüstü, ağ ayarlarının yapılandırılmasının ardından kullanıcıdan güncellemeleri takip eden bir programcığın görev çubuğunda çalışması için izin ister. Bu soruya “Evet” yanıtını veren kullanıcılar kendi belirledikleri aralıklarla, kullandıkları programların daha güncel ya da güvenli sürümleri çıkıp çıkmadığı konusunda bilgilendirilirler. Aynı araç, Pardus'un İnternet deposunda bulunan binlerce programı, diğer bir deyişle ihtiyaç duyulan programları kurmak için en uygun olan araçtır. Çözümü uzaklarda aramaya gerek kalmaz.
Program Ekle, Güncelle ya da Kaldır
Sistem menüsündeki Paket Yöneticisi uygulamasıyla sistemde yüklü bulunan programların listelenmesi, yeni programların kurulumu ya da kurulu bulunan programların güncellenmesi sağlanır. Paket Yöneticisi, kurulmak ya da güncellenmek istenen yazılımları İnternet'te bulunan Pardus için hazırlanmış paket depolarından indirir. Pardus resmi depolarında uygulamaların yanında aygıt sürücü paketleri ya da sistem kütüphaneleri de bulunur ve tıpkı birer uygulama gibi kurulup kaldırılabilirler.
Yazılımlar Paket Yöneticisi'nde kategoriler halinde listelendiğinden ihtiyaç bulunan yazılımları bulmak kolaydır, hatta Paket Yöneticisi ayarlarından sadece masaüstü uygulamalarının listelenmesi de sağlanabilir. Pardus için hazırlanmış ve sistemle son derece uyumlu hale getirilmiş bu programların resmi Pardus depolarından kurulması önerilen ve desteklenen çalışma modelidir.
Yine de vazgeçilmez olarak .exe biçimindeki bir Windows programına ihtiyacınız varsa Wine uygulaması bir çözüm olabilir. Wine, .exe biçiminin ait olduğu Windows platformunun mimarisini öykünen özgür bir uygulama katmanıdır. Basit programların, özellikle de sınırlı sonuçlar almaya yönelik, belirli bir çıktı ihtiyacı için çalıştırılması gereken programların (muhasebe ya da mevzuat programları gibi) çalıştırılması olanağını sunabilir.
Bu alternatifi sunan Wine temel alınarak hazırlanan ve özel yazılımları çalıştırmaya odaklanan PlayOnLinux adlı program da Pardus depolarından edinilebilir. PlayOnLinux, Pardus depolarında sunulan özgür oyunlarla doymayan kullanıcılar için World of Warcraft, Need For Speed, Civilization gibi yüzlerce popüler PC oyununu çalıştırabilecek bir altyapı sunar.
Bu noktada hatırlatılması önemli bir nokta: Pardus'un belirli bir alternatif sunduğu durumlarda, Wine ile Windows ortamına ait programları çalıştırmaya çalışmak verimli bir yöntem olmaz. Örneklemek gerekirse, MSN hesabına bağlanmak için Kopete ya da aMSN gibi programlar, Microsoft tarafından yayınlanan Windows Live Messenger programını Wine ile çalıştırmak tercih edilmelidir. Her program belirli bir platformda daha başarılı sonuçlar vermeye yönelik özel ayarlar ve avantajlarla gelir. Microsoft'un Windows Live Messenger programı Pardus üzerinde çalışması planlanmadığı için Kopete/aMSN kadar başarılı olmaz. Çirkin ördek yavrusu masalındaki gibi…
Ağ Ayarları
Pardus kullanıcısının sisteme ilk giriş yaptığı ana dönmekte yarar var. Kullanıcıları karşılayarak kişisel kullanım seçeneklerini yapılandıran Kaptan Masaüstü ilk ağ ayarları için de gerekli bilgileri alarak kaydeder. Bu adım ya da Kaptan Masaüstü'nün soruları ilk aşamada atlandıysa, Sistem Ayarları'ndaki Ağ Yöneticisi aracı kullanılarak modem, ethernet ve kablosuz ağ bağlantıları yönetilebilir.
Ağ Yöneticisi'nde her bağlantı türüne ait birçok farklı bağlantı bilgileri kaydedilerek ağ ayarları değiştiğinde uygun profil seçilerek bağlantı sağlanması mümkün olur. Ağ bağlantılarını masaüstünden yönetebilmek için Ağ Yöneticisi Plasma Programcığı da bulunmakta ve kurulumdan sonra öntanımlı olarak panelde yerleştirilmiş durumdadır.
Özellikle dizüstü bilgisayar kullanıcılarının sık bulundukları ortamlarda defalarca aynı bilgileri girmesine gerek kalmaz. Özellikle bu açıdan bir başka pratik seçenek de Programlar > Sistem altında bulunan Ağ Programcığı'dır. Bu programcık Ağ Yöneticisi'nde kayıtlı profillerin görev çubuğundaki bir simgeye tıklayarak değiştirilebilmesine olanak sağlar.
Donanım Tanıtma
Bir donanımın ihtiyaçlara doğru yanıt vermesini sağlayan temel unsur, sürücüdür. Pardus, bilgisayarda bulunan donanımları kurulum sırasında uygun sürücüler kullanarak yapılandırır, böylece sistem kurulum tamamlandığı an, ek bir işlem yapmaya gerek kalmadan çalışmaya hazır olarak açılır. Kendi sürücüleriyle daha yüksek verim sağlayan donanımlar (NVidia, ATI gibi ekran kartları gibi…) için bu sürücüler depoda bulunuyorsa PiSi, lisans ya da benzeri nedenlerle depoda bulunmayan sürücülere ihtiyaç varsa “NASIL?” belgeleri kullanılarak gerekli işlemler tamamlanır. Bu belgelere ve bu yazıda değinilmeyen çeşitli donanımların tanıtılmasına ilişkin belgelere 11 ayrı dilde yayın yapan PardusWiki'den ulaşılabilirsiniz.
Yazıcılar/Tarayıcılar
Pardus CD'si onlarca çeşit marka/model yazıcının çalışması için gerekli olan sürücü paketlerini bünyesinde barındırır. Otomatik yazıcı tanıtma özelliği sayesinde Pardus CD'si ile birlikte sürücüleri sisteme kopyalanmış yazıcılar, hiçbir işlem yapılmadan otomatik olarak tanınarak kullanıma hazır hale gelir. Yazıcınızı bilgisayara bağlayıp yazıcının güç düğmesine basıp birkaç saniye bekledikten sonra, Sistem Ayarları'ndan Yazıcı Yapılandırması yolunu izleyerek yazıcınızın otomatik olarak tanınıp tanınmadığını öğrenebilir ya da bir OpenOffice.org belgesi açıp yazdırma menüsüne girerek yazıcınızın tanınıp tanınmadığını görebilirsiniz.
Pardus CD'sinde yer almayan çok sayıda yazıcının sürücü paketleriyse indirilmeye hazır biçimde paket depolarında yer almaktadır. İstenirse bu sürücüler Paket Yöneticisi aracılığıyla indirilip elle tanıtma gerçekleştirilebilir. Örneğin HP marka yazıcılar için bu yazıya bakabilirsiniz.
Doğrudan bilgisayarınıza bağlı olmayan ağ üzerinden paylaşımlı kullanılan yazıcıların kullanılması içinse, yine Sistem Ayarları'ndan Yazıcı Yapılandırması yolu izlenerek elle tanıtma gerçekleştirilir. Konuyla ilgili olarak Windows Ağında Yazıcı Kullanmak yazısından faydalanabilirsiniz.
Gelelim tarayıcılara. Pardus CD'si ile birlikte sisteme kurulan SANE isimli sürücü paketi, pek çok tarayıcının ya da tarayıcı özelliği olan yazıcıların tarayıcı özelliğinin hiçbir ek işlem yapılmadan kullanılabilmesini sağlar. Tarama işlemi için, bize kılavuzluk eden programsa Skanlite'dır. Pardus CD’si ile birlikte kurulu gelen bu programa, Uygulamalar menüsündeki Grafik bölümünden ulaşabilirsiniz. Cihazınız açıkken Skanlite’i açın ve taramaya başlayın. Skanlite'e alternatif olarak Paket Yöneticisi aracılığıyla Xsane programını da kurup kullanabilirsiniz.
Ekran Kartları
Pardus kurulumuyla birlikte ekran kartınızı yapılandırmaya yönelik bazı sürücü paketleri de sisteminize kurularak otomatik olarak yapılandırılır. Ekran kartınız ile ilgili herhangi bir sorun yaşamasanız bile 3B uygulamaların çalışabilmesi için ekran kartınızın tüm özelliklerini kullanmayı sağlayan sürücü paketlerini yüklemeniz gerekebilir.
Sistem Ayarları'ndaki Ekran aracı, ekran kartı sürücüleri ve monitör ile ilgili tüm ayarları kolayca yapmanızı sağlar, ekran kartınıza uygun sürücü paketini bulmak ve paket yöneticisinden yüklemek çok kolay bir işlemdir, bu konuda PardusWiki'de bulunan Ekran Kartı başlıklı sürekli güncellenen görsel rehber size yol gösterebilir.
Eğer yaptığınız değişikliklerden sonra bilgisayarınızı yeniden başlattığınızda masaüstü açılmazsa, açılış menüsündeyken F3'e basıp Yeniden Tanı seçeneğini kullanarak ilk ayarlara geri dönebilirsiniz.
Sayısal Fotoğraf Makineleri
Her gün daha yaygınlaşan sayısal fotoğraf makineleri kaydedilen görüntüleri farklı biçimlerde saklar. JPG, PNG, TIFF, RAW gibi dosya türleri, tarihlere göre ayrılmış karmaşık dizinler ve yine özel yazılımlar arasında basitçe geçen hafta karşılaştığı sevimli bir kedinin fotoğrafını bulmak kullanıcı için her zaman basitçe yapılan bir iş olmayabilir. Bu fotoğraf makineleri de yazıcılar, modemler ve diğer tüm donanımlar gibi kullanıcının hayatına yanlarında bir CD ile girerler. Bu CD'nin kaybolması nedeniyle başı ağrıyan insanlar forumları doldurur, fotoğraflarını geri ister, talihsiz Microsoft Windows kullanıcıları….
Pardus, diğer alanlarda olduğu gibi fotoğraf makinelerinin tanınmasında da kendi sürücülerini ve çözümlerini sunar. Kabloyla sisteme bağlanan bir fotoğraf makinesi olduğunda Aygıt Bildirici programcığı ile ulaşılabilir. Aygıtın kullanım seçenekleri isterse kullanıcıyı DigiKam adlı bir fotoğraf albümü yazılımına ulaştırır. DigiKam, kütüphanedeki aile albümlerinin sıcaklık ve kolaylığını günümüz teknolojilerinin etiketleme, sayısal kopya ve görüntü efektleri gibi yenilikleriyle birleştirir. DigiKam'ı tercih etmezseniz dosya yöneticisi ile de cihazın içeriğine ulaşabilirsiniz.
Taşınabilir müzik çalarlar
Sayısal fotoğraf makineleri gibi taşınabilir müzik çalarlar da her geçen gün daha çok insanın tercihi arasına katılıyor ve yine fotoğraf makinelerinde olduğu gibi, her biri bir CD ve müzik yüklemek/dinlemek için özel yazılımlar, sürücüler sunuyor. Pardus'ta müzik çalarlar ve müzik dosyaları tek bir programla yönetilebilir: Amarok.
iPod, Creative gibi markaların yanı sıra MTP (Music Transfer Protocol) kullanan tüm MP3 çalarları tanıyan Amarok, İnternet radyolarını dinlemek, sanal müzik dükkânlarından alışveriş yapmak, şarkı sözleri indirmek, albümlerin kapaklarını arşivlemek gibi görevleri de başarıyla yerine getirir.
Antivirüs Yazılımları
Zararlı yazılımların UNIX ve Linux sistemlerin mimarisinden kaynaklanan nedenlerde sistemler arasında yayılması neredeyse imkansızdır. Windows yazılımlarının da ancak öykünücülerle çalışabildiğini ve bilinen zararlı yazılımların neredeyse hepsinin Windows sistemlerde çalışacak şekilde geliştirildiğini düşünürsek, Pardus'ta antivirüs yazılımı kullanmaya gerek yok denilebilir.
Yine de sisteminizde Pardus ile birlikte bir Windows sistemi bulunuyorsa, bu bölümde virüs taraması yapmak ya da dosya paylaştığınız Windows kullanıcılarını olası risklerden korumak isteyebilirsiniz. Bunun için Pardus depolarındaki ClamTk paketini kurabilirsiniz.
0 Yorumlar.